Articles

Schengen-akkoord

Schengen, een dorp in Luxemburg, waar de overeenkomst werd ondertekend

vrij verkeer van personen was een kernonderdeel van het oorspronkelijke Verdrag van Rome en, vanaf de begindagen van de Europese Economische Gemeenschap, de onderdanen van de Lid-Staten van de EEG kunnen op vertoon van hun paspoort of nationale identiteitskaart vrij van de ene Lid-Staat naar de andere reizen. Er waren echter nog steeds systematische identiteitscontroles aan de grens tussen de meeste lidstaten.de meningsverschillen tussen de Lid – Staten leidden tot een impasse over de afschaffing van de grenscontroles binnen de Gemeenschap, maar in 1985 ondertekenden vijf van de toenmalige tien Lid – Staten-België, Frankrijk, Luxemburg, Nederland en West-Duitsland-een overeenkomst over de geleidelijke afschaffing van de gemeenschappelijke grenscontroles. De overeenkomst werd ondertekend op de prinses Marie-Astrid boot op de rivier de Moezel in de buurt van de stad Schengen, Luxemburg, waar de gebieden van Frankrijk, Duitsland en Luxemburg samenkomen. Drie van de ondertekenaars, België, Luxemburg en Nederland, hadden reeds de gemeenschappelijke grenscontroles afgeschaft in het kader van de Benelux Economische Unie.

EU-lidstaten
EU-lidstaten die niet deelnemen, maar verplicht zich te verbinden
EU-lidstaten die een opt-out
niet-EU-lidstaten
niet-EU-lidstaten de facto deelnemende
niet-EU-lidstaten met een open grens

De Schengen-Overeenkomst is ondertekend, onafhankelijk van de Europese Unie, onder meer door het ontbreken van consensus tussen de EU-lidstaten over het al of niet in de EU de bevoegdheid afschaffing van de grenscontroles, en deels omdat degenen die klaar zijn om het idee ten uitvoer te leggen, niet wilden wachten op andere (op dit moment was er geen versterkt samenwerkingsmechanisme). De overeenkomst voorzag in harmonisatie van het visumbeleid, waardoor inwoners van grensgebieden de vrijheid krijgen om grenzen te overschrijden, weg van vaste controleposten, de vervanging van paspoortcontroles door visuele bewaking van voertuigen met verminderde snelheid, en voertuigcontroles waardoor voertuigen de grenzen konden overschrijden zonder te stoppen.in 1990 werd de overeenkomst aangevuld met de Schengenuitvoeringsovereenkomst, waarin werd voorgesteld de controles aan de binnengrenzen af te schaffen en een gemeenschappelijk visumbeleid te voeren. Het is deze overeenkomst die het Schengengebied tot stand heeft gebracht door de volledige afschaffing van de grenscontroles tussen de Schengenlidstaten, gemeenschappelijke visumregels en politiële en justitiële samenwerking.

het Akkoord van Schengen en de Uitvoeringsovereenkomst werden in 1995 slechts voor enkele ondertekenaars aangenomen, maar iets meer dan twee jaar later tijdens de Intergouvernementele Conferentie van Amsterdam hadden alle lidstaten van de Europese Unie, met uitzondering van het Verenigd Koninkrijk en Ierland, de overeenkomst ondertekend. Tijdens deze onderhandelingen, die hebben geleid tot het Verdrag van Amsterdam, is overeenstemming bereikt over de opneming van het Schengenacquis in het belangrijkste recht van de Europese Unie, samen met opt-outs voor Ierland en het Verenigd Koninkrijk (dat zich vervolgens in 2020 uit de EU heeft teruggetrokken), die buiten het Schengengebied zouden blijven.

een eenvoudig bord markeert de Schengengrens tussen Spanje en Portugal

in December 1996 ondertekenden twee niet-EU-lidstaten, Noorwegen en IJsland, een associatieovereenkomst met de Ondertekenaars van de overeenkomst om deel uit te maken van het Schengengebied. Hoewel deze overeenkomst nooit in werking is getreden, zijn beide landen wel deel gaan uitmaken van het Schengengebied na het sluiten van soortgelijke overeenkomsten met de EU. De Schengenovereenkomst zelf stond niet open voor ondertekening door niet-EU-lidstaten. In 2009 heeft Zwitserland zijn officiële toetreding tot het Schengengebied afgerond met de aanvaarding van een associatieovereenkomst bij volksreferendum in 2005.nu het Akkoord van Schengen deel uitmaakt van het acquis communautaire, heeft het voor de EU-lidstaten de status van een verdrag verloren, dat alleen kon worden gewijzigd overeenkomstig de bepalingen ervan. In plaats daarvan worden wijzigingen aangebracht volgens de wetgevingsprocedure van de EU in het kader van de EU-verdragen. Ratificatie door de voormalige ondertekenende staten van de overeenkomst is niet vereist om het voormalige Schengenacquis geheel of gedeeltelijk te wijzigen of in te trekken. Rechtshandelingen waarin de voorwaarden voor toetreding tot het Schengengebied worden vastgesteld, worden nu bij meerderheid van stemmen in de wetgevende organen van de EU vastgesteld. Nieuwe EU-lidstaten ondertekenen het Schengen-akkoord niet als zodanig, maar zijn verplicht de Schengenregels uit te voeren als onderdeel van het bestaande EU-recht, dat elke nieuwkomer moet aanvaarden.

deze situatie betekent dat niet-EU-Schengenlidstaten weinig formeel bindende opties hebben om de vormgeving en ontwikkeling van Schengenregels te beïnvloeden; hun opties zijn in feite beperkt tot het goedkeuren of terugtrekken uit de overeenkomst. Voorafgaand aan de goedkeuring van specifieke nieuwe wetgeving wordt echter overleg gepleegd met de betrokken landen.

in 2016 werden in zeven Schengenlanden (Oostenrijk, Denemarken, Frankrijk, Duitsland, Noorwegen, Polen en Zweden) tijdelijk opnieuw grenscontroles ingevoerd als reactie op de Europese migrantencrisis.Portugal heeft sindsdien meerdere malen opnieuw controles ingevoerd langs zijn grens met Spanje, tijdens de UEFA EURO 2004 kampioenschappen en toen Portugal gastheer was van de NAVO-top van 2010 in Lissabon. De meest recente controles werden tijdelijk opnieuw ingevoerd aan de grens van 10 mei 2017 tot 14 mei 2017, tijdens het bezoek van Paus Franciscus aan Fátima, Portugal.