Amerykańskie bombardowanie Laosu (1964-1973) było częścią tajnej próby przejęcia władzy przez CIA z komunistycznego Pathet Lao, grupy sprzymierzonej z Wietnamem Północnym i Związkiem Radzieckim podczas wojny wietnamskiej.

oficjalnie neutralny kraj stał się polem bitwy w zimnej wojnie między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim, a amerykańskie bombowce zrzuciły ponad dwa miliony ton bomb kasetowych nad Laosem—więcej niż wszystkie bomby zrzucone podczas II wojny światowej łącznie. Dziś Laos jest najbardziej zbombardowanym narodem w historii. Oto fakty na temat tak zwanej tajnej wojny w Laosie.

gdzie jest Laos?

Laos jest krajem bez dostępu do morza, graniczącym z Chinami i Mjanmą na północy, Wietnamem na Wschodzie, Kambodżą na południu oraz Tajlandią i rzeką Mekong na Zachodzie.

jego bliskość do Chin Mao Zedonga sprawiła, że krytyczna dla Domino teorii Dwighta D. Eisenhowera o trzymaniu komunizmu w ryzach. „Gdyby Laos został utracony, reszta Azji Południowo-Wschodniej poszłaby za Nim”, powiedział Eisenhower swojej Narodowej Radzie Bezpieczeństwa. W dniu pożegnalnego przemówienia w 1961 r. prezydent Eisenhower zatwierdził szkolenie CIA dla sił antykomunistycznych w górach Laosu. Ich misja: zakłócenie komunistycznych szlaków zaopatrzeniowych przez Szlak Ho Chi Minh do Wietnamu.

następcy Eisenhowera w Białym Domu: John F. Kennedy, Lyndon B. Johnson i Richard Nixon, wszyscy zatwierdzili eskalację wsparcia lotniczego dla partyzantów, ale nie publicznie. Międzynarodowa umowa o neutralności Laosu z 1962 r., podpisana przez Chiny, Związek Radziecki, Wietnam, Stany Zjednoczone i 10 innych krajów, zabraniała sygnatariuszom bezpośredniej inwazji na Laos lub zakładania tam baz wojskowych. Rozpoczęła się tajna wojna w Laosie.

Historia Laosu

na długo przed zimną wojną Laos miał historię ingerencji ze strony sąsiadów. Fa Ngum założył w 1353 roku pierwsze zarejestrowane Laotańskie państwo „Lan Xang”, czyli „Królestwo miliona słoni”. W latach 1353-1371 FA Ngum podbił większość dzisiejszego Laosu oraz części dzisiejszego Wietnamu i północno-wschodniej Tajlandii, sprowadzając ze sobą Buddyzm therawady i kulturę Khmerów z królestwa Angkor (w dzisiejszej Kambodży).

na przestrzeni wieków jego podbici sąsiedzi walczyli, a Tajowie zdominowali wielkie połacie Laosu od końca XVII wieku do początku XVIII wieku. To, co dziś znamy jako Laos, powstało z połączenia różnych grup etnicznych z różnymi językami i kulturami.

Europejczycy wkroczyli do walki w 1893 roku, kiedy Francja uznała Laos za część francuskich Indochin. Dla Francuzów Laos jako protektorat był środkiem do kontrolowania rzeki Mekong, cennego szlaku handlowego przez Południowo-Wschodnią Azję.

Francuski chwyt za Laos po raz pierwszy spadł w 1945 roku, kiedy Japończycy zajęli Laos W końcowych dniach II Wojny Światowej. kiedy bomby atomowe spadły na Japonię, Laos ogłosił niepodległość pod krótkotrwałym Lao Issara („wolny Laos”) rząd księcia Phetsarath w 1945 roku. Francuzi odzyskali władzę w następnym roku.

Laos uzyskał pełną niepodległość w 1954 roku po zwycięstwie komunistycznego przywódcy Việt Minh Ho Chi Minh nad Francuzami w krwawej bitwie pod Điện Biên Phủ. W wyniku porozumień genewskich Wietnam podzielił się na Wietnam Północny i południowy i przewidywał, że Francuzi zrzekną się swoich roszczeń w Azji Południowo-Wschodniej. Porozumienie nie zostało podpisane przez Stany Zjednoczone, które obawiały się, że w przypadku braku wpływów francuskich Azja Południowo-Wschodnia spadnie na siły komunistyczne.

wojna domowa w Laosie i Pathet Lao

Stany Zjednoczone uważnie obserwowały, jak Pathet Lao zyskał popularność w nowo niepodległym Laosie. Pathet Lao-Grupa komunistyczna założona w Kwaterze Głównej Viet Minh w 1950 roku podczas wojny francuskiej. W dużej mierze zależny od pomocy Wietnamczyków, ich przywódcą był książę Souphanouvong, ” Czerwony Książę. Jego wykształcenie w Wietnamie skłoniło go do zostania uczniem Ho Chi Minha, a później do poprowadzenia opozycji przeciwko swojemu przyrodniemu bratu, Souvannie Phoumie, który pięć razy był premierem Laosu (w latach 1951-1954, 1957-1958, w 1960 i ponownie w latach 1962-1972) i wolał koalicyjny rząd równoważący Pathet Lao z bardziej konserwatywnymi siłami.

Pod jego rządami wojska rządowe i Pathet Lao zaczęły ścierać się na północnym wschodzie wzdłuż granicy Wietnamu. Publicznie prezydent Kennedy ogłosił swoje poparcie dla neutralizacji Laosu – chociaż to, jak neutralizacja wyglądała na papierze, znacznie różniło się od tego, co miało miejsce w praktyce.

tajna Armia CIA

w 1960 roku CIA zwróciło się do Vang Pao, generała dywizji w Królewskiej Armii Lao i członka mniejszości Hmong w Laosie, aby został szefem ich Tajnej Armii, aby odeprzeć komunistyczny Pathet Lao. Hmongowie tworzyli grupę etniczną wywodzącą się z Chin i zamieszkującą odległe góry Laosu, często w skrajnej nędzy, i mieli historię unikania władzy. Przez wieki byli w sprzeczności z nizinną większością Laotańską, a CIA wykorzystało tę historię konfliktu na ich korzyść.

charyzmatyczny i skłonny do poruszania się podczas rozmowy, Vang Pao miał doświadczenie w walce zarówno z Francuzami, jak i Japończykami. Jego zwolennicy chwalili go za odwagę w walce u boku jego ludzi. Operacja cia „Momentum” uzbrojona i wyszkolona Hmongów, aby wzięli udział w Pathet Lao w narastającej wojnie proxy.

Amerykańskie bombardowanie Laosu

wojna lądowa w Laosie z siłami USA nie była na stole. Prezydent Kennedy napisał już w 1961 roku, że „Laos…is najbardziej nieprzyjazny obszar, w którym można prowadzić kampanię. Jego Geografia, topografia i klimat są wbudowane.”Bombardowanie Laosu było postrzegane jako bezpieczniejszy sposób na odcięcie komunistycznych linii zaopatrzeniowych do Wietnamu, zanim mogły zostać użyte przeciwko wojskom amerykańskim.

Amerykańskie Siły Powietrzne rozpoczęły bombardowanie celów w Laosie w 1964 roku, latając samolotami AC-130 i B-52 pełnymi bomb kasetowych podczas tajnych misji bazujących w Tajlandii. Według Al Jazeery, Stany Zjednoczone w końcu zrzuciły równoważnik ładunku bomb co osiem minut, 24 godziny na dobę, przez dziewięć lat.

bombardowanie skupiło się na zakłóceniu komunistycznych łańcuchów dostaw na szlaku Ho Chi Minh i Sepon (pisane również Xépôn), wiosce w pobliżu dawnej francuskiej bazy lotniczej, obecnie kontrolowanej przez Wietnam Północny. W 1971 roku Sepon był celem nieudanej operacji Lam Son, kiedy Stany Zjednoczone i Wietnam Południowy próbowały zablokować dostęp do szlaku Ho Chi Minh.

Dave Burns, członek 16 Eskadry Operacji Specjalnych Sił Powietrznych USA, latał na misjach nad Laosem z Ubon w Tajlandii. Wspomina: „Sepon był jedynym miejscem w Laosie, do którego nie chcieliśmy przylecieć. Wieś znajdowała się na skrzyżowaniu trzech autostrad prowadzących z Wietnamu: Przełęczy Mu Gia, Przełęczy Ban Karai i przełęczy Barthelme. Następnie autostrady skierowały się na południe do szlaku Ho Chi Minh. Był silnie broniony wszelkimi rodzajami dział przeciwlotniczych. Pójście tam było gwarancją trafienia lub zestrzelenia.”

Air America

Air America była siłą napędową operacji CIA w Laosie, transportując personel, żywność i zapasy do iz odległych baz. Jak wyjaśnił były oficer CIA: „negocjowalibyśmy z grupami plemiennymi. Jeśli nie zawrzesz z nimi umowy, nie udzielisz im pomocy, zrobią to komuniści, a potem dołączą do komunistów.”CIA założyło placówki medyczne z lekarzami, założyło szkoły i zaoferowało ochronę przed rywalami.

Air America przewoziła również więcej nielegalnych towarów. W książce Air America Christophera Robbinsa z 1979 roku, uwiecznionej później w fikcyjnym filmie „Air America” z udziałem Mela Gibsona i Roberta Downeya Jr., Robbins opowiada o tym, jak opium z laotańskich Maków było transportowane amerykańskimi samolotami.

ofiary zamachów w Laosie i spuścizna

do 1975 roku jedna dziesiąta ludności Laosu, czyli 200 000 cywilów i członków wojska, zginęła. Dwa razy więcej zostało rannych. Siedemset pięćdziesiąt tysięcy, czyli jedna czwarta ludności, stało się uchodźcami-w tym sam generał Vang Pao. Odtajnione dokumenty pokazują, że w Laosie zginęło 728 Amerykanów, z których większość pracowała dla CIA. Tajna wojna w Laosie, lub wojna domowa w Laosie dla wielu, którzy ją przeżyli, stworzyły precedens dla bardziej zmilitaryzowanej CIA z mocą angażowania się w tajne konflikty na całym świecie.

w Laosie spuścizna amerykańskich bomb nadal sieje spustoszenie. Od 1964 roku ponad 50 000 Laotańczyków zostało zabitych lub rannych przez amerykańskie bomby, z czego 98% to cywile. Szacuje się, że 30% bomb zrzuconych na Laos nie eksplodowało po uderzeniu, a w latach od zakończenia bombardowania 20 000 osób zostało zabitych lub okaleczonych przez około 80 milionów bomb pozostawionych po sobie.

w 2016 roku prezydent Barack Obama został pierwszym urzędującym prezydentem USA, który odwiedził Laos. Zadeklarował dodatkowe 90 milionów dolarów pomocy na usunięcie niewybuchów na szczycie 100 milionów dolarów, które zostały wydane wcześniej. Prace związane z usuwaniem niewybuchów z gleby trwają.