świadomość przestrzenna to wiedza o tym, ile przestrzeni zajmuje ciało i jak wykorzystać ciało w przestrzeni. Jest to jedna z percepcyjnych umiejętności motorycznych, które dzieci rozwijają, aby móc wchodzić w interakcje z otoczeniem poprzez połączenie użycia zmysłów i umiejętności motorycznych. Wizualne, słuchowe i dotykowe zdolności sensoryczne są połączone z pojawiającymi się umiejętnościami motorycznymi, aby rozwinąć świadomość ciała, świadomość przestrzenną, świadomość kierunkową i świadomość czasową.1

dzieci uczą się, że mają własną przestrzeń osobistą, jak również ogólną przestrzeń dostępną wokół nich i ograniczoną przestrzeń, w której mogą się poruszać. Uczą się również, że ich ciało może przybierać różne kształty, ponieważ przyjmuje różne pozycje, może podróżować na różnych poziomach w stosunku do ziemi i może podążać różnymi ścieżkami, gdy porusza się w przestrzeni.2

świadomość przestrzenna jest złożoną umiejętnością poznawczą, która wymaga organizacji wiedzy o obiektach zarówno w stosunku do siebie, jak i w stosunku do siebie nawzajem. Polega również na zrozumieniu relacji obiektów zmieniających położenie. Pojęcia takie jak odległość, prędkość i rozmieszczenie są rozwijane jako część ogólnego postrzegania obiektów, gdy dzieci doświadczają poruszania się w przestrzeni.

początkowo dla bardzo małego dziecka świadomość przestrzenna opiera się na lokalizacji. Gdy dziecko sięga po zabawkę, uczy się, jak daleko rozciągnąć mięśnie ramion, aby dotrzeć do obiektu. Propriocepcja rozwija się, gdy dziecko uświadamia sobie, gdzie znajdują się jego kończyny w przestrzeni. Gdy dziecko sięga po przedmiot po raz drugi, zaczyna rozpoznawać, jak daleko musi rozciągnąć ręce, aby osiągnąć odległość zabawki. Ta wyuczona wiedza jest następnie stosowana do podobnych obiektów i sytuacji.3

aby wykonać proste zadanie dotarcia do obiektu, wiele złożonych sygnałów jest wysyłanych z zakończeń nerwowych w stawach i mięśniach palców, nadgarstka i ramienia, które wysyłają sygnały do mózgu. Mózg reaguje sygnałami do ciała, co skłania do dalszej koordynacji percepcji wzrokowej dziecka, kontroli mięśni i planowania ruchu. Gdy dziecko zaczyna raczkować i poruszać się samodzielnie, jego koordynacja przedsionkowa jest również rozwijana, aby pomóc mu utrzymać równowagę i pozostać w pozycji pionowej.

gdy dziecko zaczyna chodzić, zaczyna rozumieć, że z daleka obiekt wygląda na mniejszy, podczas gdy z bliska obiekt wygląda na większy. Ulubiona czynność malucha polegająca na wkładaniu i wyjmowaniu klocków z pojemnika rozwija relacje przestrzenne, takie jak koncepcje wejścia, wyjścia, pełnego i pustego. Te koncepcje przestrzenne są rozwijane w czasie, gdy interakcje dziecka z ludźmi i przedmiotami są rozszerzane o więcej sytuacji.4 Gdy ludzie wokół dziecka wzmacniają pojęcia przestrzenne za pomocą wskazówek słownych, dziecko zaczyna rozumieć relacje lokalizacji, porównań, odległości i kierunków, za pomocą terminów, takich jak on, under, bigger, small, closer, further, left, and right.

większość dzieci rozwija świadomość przestrzenną w naturalny sposób, gdy odkrywają swój świat i angażują się w zabawę. Istnieje wiele powodów, dla których dzieci mogą mieć słabą świadomość przestrzenną. Dzieci z niepełnosprawnością fizyczną lub uczenia się mogą wykazywać oznaki trudności, jak również dzieci z autyzmem lub zespołem Aspergera.5 te dzieci często mają trudności z percepcją wzrokową. Mogą wydawać się niezdarne, wpadając na rzeczy. Gry w piłkę mogą być trudne dla dzieci, które mają trudności z ocenianiem prędkości i odległości nadjeżdżającej piłki. Mogą mieć trudności z oceną, gdzie stanąć na boisku lub w stosunku do innych graczy.

słaba świadomość przestrzenna może prowadzić do trudności w matematyce ze względu na abstrakcyjny charakter przedmiotu, szczególnie z pojęciami przestrzeni, kształtów, powierzchni i objętości. Pisanie może być trudne z wiedząc, jak duży nacisk wywierać na ołówek, aby pisać czytelnie. Trudności w przestrzeganiu instrukcji pozycyjnych, takich jak lewo, prawo, ponad lub pod, mogą być kolejnym wskaźnikiem słabej świadomości przestrzennej.

terapeuci zajęciowi wykorzystują wiele działań, aby pomóc w poprawie świadomości przestrzennej dzieci. Rzucanie beanbags w wiadra i podobne gry docelowe są doskonałą terapią do oceniania odległości. Tory przeszkód i siłownie w dżungli pomagają dzieciom nauczyć się ustawiać swoje ciała w stosunku do przeszkód. Przejście do muzyki i Tańca pomaga w szybkości i tempie. Układanie puzzli i budowanie modeli z instrukcjami budowania pomagają w koordynacji wzroku i zrozumieniu relacji.6

• 1. Frost, Joe L., Sue Wortham I Stuart Reifel. Zabawa i rozwój dziecka. Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall, Inc., 2001. s. 164.
• 2. Gallahue, David L. i Frances Cleland Donnelly. Rozwojowa wychowanie fizyczne dla wszystkich dzieci, wyd.4 Champaign, IL: Human Kinetics. 2003. s. 115.
• 3. Eckersley, Sian. „Świadomość Przestrzenna.” Occupational Therapy for Children. <http://occupationaltherapyforchildren.over-blog.com/article-spatial-awareness-108726104.html> 13 Sep. 2016.
• 4. Miller, Susan A., Ellen Booth Church, and Carla Poole. „Ages & Stages: All About Body Awareness.” Scholastic. <http://www.scholastic.com/teachers/article/ages-stages-all-about-body-awareness> 13 Sep. 2016.
• 5. Morrisey, Beth. „Spatial Awareness in Young Children.” Kids’ Development. <http://www.kidsdevelopment.co.uk/spatialawarenessyoungchildren.html> 13 Sep. 2016.
• 6. Epstein, Varda. „Problemy Ze Świadomością Przestrzenną: Czy Twoje Dziecko Ma Problem?”Kars4Kids. <http://www.kars4kids.org/blog/spatial-awareness-difficulties-child-problem/> 13 września 2016.